هنگامی که یک زلزله ویرانگر در فوریه رخ داد، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، فرصتی را در فاجعه مشاهده کرد. او خواستار پایان تحریم های بین المللی علیه کشورش شد و طی چند روز برخی از آنها به حالت تعلیق درآمد. سایر کشورهای خاورمیانه بارها هواپیما ارسال کردند و مقامات ارشد آن کشورها به زودی برای اولین دیدارهای سطح بالا در سال‌های اخیر به این کشور سفر کردند.

در سه ماه پس از آن، آقای اسد بازگشت قابل توجهی داشته است، از بیش از یک دهه انزوای تقریباً کامل جهانی پس از یک سری جنایات، به استقبال مجدد در میان کشورهای عربی بدون هیچ گونه ریسمانی. و در روز جمعه، انتظار می رود که او برای اولین بار در 13 سال گذشته در اجلاس سالانه سران عرب شرکت کند، که قطعی ترین نشانه هنوز برای بازگشت او به آغوش منطقه است.

آقای اسد به دلیل سرکوب وحشیانه قیام بهار عربی کشورش در سال 2011، که به یک جنگ داخلی تبدیل شد که به بن بست رسیده است، اما هنوز پایان نیافته است، طرد شد. دولت او متهم به شکنجه گسترده، استفاده از سلاح های شیمیایی علیه مردم خود و انتقال اجباری جمعیت در درگیری است که حدود نیم میلیون کشته برجای گذاشت.

درین خلیفه، کارشناس سوریه در گروه بین المللی بحران گفت: «این واقعیت که اسد قوی و دست نخورده بازمی گردد، سیگنالی را به رهبران عرب می فرستد». در نهایت، این تأثیر بسیار زیادی دارد، اسد این دور پیروزی را در منطقه دارد و دیکتاتورها می‌دانند که می‌توانید از پس آن بربیایید.»

تحلیلگران گفتند که جنگ سوریه به ایجاد زمینه برای آنچه که اکنون جهان در اوکراین شاهد آن است کمک کرد. سرکوب وحشیانه دولت بر مردم خود و بقای رژیم آقای اسد تا حد زیادی به دلیل حمایت گسترده نظامی از ولادیمیر وی. پوتین، رئیس جمهور روسیه بود. اما روسیه هرگز در قبال حملاتی که در سوریه انجام داد، از جمله هدف قرار دادن بیمارستان ها، پاسخگو نبود.

و از زمان حملات اولیه روسیه به اوکراین در سال گذشته، میراث نقش آقای پوتین در جنگ سوریه به چشم می خورد. روس ها از برخی تاکتیک های نظامی مشابه مورد استفاده در سوریه مانند محاصره و گرسنگی استفاده کرده اند. تحلیلگران در آن زمان گفتند که جنگ سوریه درس‌های بالقوه دیگری را برای آقای پوتین ارائه کرد و تأکید کرد که می‌توان هنجارهای بین‌المللی را بدون عواقب جدی نقض کرد.

دولت بایدن سیگنال‌های متفاوتی در مورد برقراری مجدد روابط کشورهای عربی با سوریه ارسال کرده است، در حالی که آشکار می‌سازد که ایالات متحده هیچ برنامه‌ای برای انجام این کار ندارد. هفته گذشته، گروهی از نمایندگان کنگره آمریکا قانون ضد عادی سازی اسد را معرفی کردند، تلاشی برای بازخواست دولت اسد و حامیان آن.

نماینده فرنچ هیل، یک جمهوری خواه از آرکانزاس، اخیرا گفت: «پذیرفتن مجدد سوریه به اتحادیه عرب به اسد پیام می دهد که رفتار وحشیانه او قابل قبول است».

در ماه فوریه، دیده بان حقوق بشر از کشورهای عربی که برای عادی سازی روابط با دولت اسد عجله دارند، خواست حداقل برای پاسخگویی و اصلاحات تلاش کنند. این گروه هشدار داد که بدون آن، کشورهای عربی در خطر تایید و حمایت از سوء استفاده های گسترده دولت سوریه هستند.

نشست روز جمعه اتحادیه عرب به میزبانی عربستان سعودی در جده، اولین نشستی است که اسد از سال 2010 به آن پیوسته است. بهای سنگینی برای پذیرش مجدد در باشگاه رهبران عرب.

آقای اسد که عصر پنجشنبه وارد جده شد، ممکن است با استقبال ملایمی در این اجلاس مواجه شود و اعضا بر سر اینکه آیا و چگونه روابط خود را با دیکتاتور سوریه بازسازی کنند یا خیر، اختلاف نظر دارند. اما حضور او به تنهایی یک نماد قدرتمند است.

بیشتر دولت های عربی در اوایل جنگ، روابط خود را با سوریه قطع کردند، زیرا دولت اسد کل شهرها را محاصره کرد و میلیون ها پناهنده را به کشورهای همسایه فراری داد. اتحادیه عرب در سال 2011 عضویت سوریه را به حالت تعلیق درآورد و عربستان سعودی، یکی از قدرت‌های پیشرو منطقه‌ای، از برخی از گروه‌های شورشی که با حکومت اسد می‌جنگند، با کمک مالی و تسلیحاتی که با هماهنگی مخفیانه با ایالات متحده تهیه شده بود، حمایت کرد.

اما با گذشت سال ها و چسبیدن آقای اسد به قدرت، کنترل مجدد بخش های وسیعی از سوریه، رهبران منطقه رویکرد خود را تغییر دادند.

اکنون، بسیاری آشکارا با دولت او سروکار دارند و استدلال می کنند که دوری جستن از او دستاورد چندانی نداشته است. مقامات می گویند که از این طریق حداقل می توانند تلاش کنند تا بر تحولات سوریه تأثیر بگذارند که کل منطقه را تحت تأثیر قرار می دهد، مانند جریان مواد مخدر از مرزهای آن و سرنوشت میلیون ها پناهنده که در کشورهای همسایه باقی مانده اند، جایی که مقامات می گویند که منابع خود را تضعیف کردند و خشم شهروندان را برانگیختند.

ابراهیم حمیدی، روزنامه نگار سوری و سردبیر ارشد دیپلماتیک روزنامه الشرق الاوسط، یک روزنامه متعلق به عربستان سعودی، گفت: «در 11 یا 12 سال گذشته، این سیاست فشار حداکثری و انزوا برای گرفتن برخی امتیازات از رژیم وجود داشت. اکنون رویکرد جدید برعکس است: اجازه دهید انگیزه‌های بیشتری مانند مشروعیت و عادی‌سازی سیاسی به رژیم بدهیم و در مقابل امیدواریم رژیم در این جبهه‌ها حرکت کند.»

در یک گردهمایی در اردن در اول ماه مه، گروهی از وزرای خارجه کشورهای عربی متعهد شدند که مجموعه‌ای از جلسات را با هدف حل مشکلات عدیده ناشی از جنگ طولانی سوریه تشکیل دهند. یک هفته بعد از جلسه، اعضای اتحادیه عرب به پذیرش مجدد سوریه رای دادند.

تصمیم آنها به اهمیت حل “بار” ناشی از پناهندگان و “خطر قاچاق مواد مخدر” اشاره کرد. با این حال پرداختن به این مسائل به عنوان پیش شرط برای بازگشت سوریه مطرح نشد، که بلافاصله اجرایی شد.

خانم خلیفه گفت: «فکر نمی کنم حتی درخواستی هم وجود داشته باشد، چه برسد به شرایط.

بر اساس بیانیه این نشست، وزیر خارجه سوریه که در نشست اردن شرکت کرده بود، موافقت کرد که اقدامات فوری برای تسهیل “بازگشت داوطلبانه و ایمن آوارگان” انجام دهد. سوریه همچنین موافقت کرد که با اردن و عراق برای توقف جریان مواد مخدر غیرقانونی در سراسر مرزهای خود – از جمله کاپتاگون آمفتامین – و “تعیین منابع تولید و قاچاق مواد مخدر در سوریه” همکاری کند.

با این حال، مشخص نیست که آیا کشورهای عربی مکانیسمی برای اجرای تعهدات سوریه از سوی سوریه دارند یا خیر.

مبارزه با قاچاق مواد مخدر نگرانی خاصی برای عربستان سعودی – بازار بزرگی برای کاپتاگون – است، جایی که مقامات در ماه گذشته “جنگ علیه مواد مخدر” را در سراسر کشور اعلام کردند. اما در سال 2021، تحقیقات نیویورک تایمز نشان داد که بخش اعظم تولید و توزیع کاپتاگون تحت نظارت لشکر چهارم زرهی ارتش سوریه است، واحدی نخبه که توسط برادر آقای اسد، یکی از قدرتمندترین فرماندهان آن اداره می شود. مردان در کشور

عربستان سعودی و امارات متحده عربی که رقبای دیرینه منطقه ای ایران هستند، قدرت های خلیج فارس، مایلند که آقای اسد نفوذ تهران، متحد نزدیک او را محدود کند. اما تاکنون نشانه های اندکی وجود دارد که نشان دهد دولت سوریه به این امر ملزم خواهد شد.

طرفداران پذیرش مجدد سوریه می گویند که وضعیت موجود غیرقابل اجرا بود.

جبرئیل العبیدی، ستون نویس لیبیایی روز دوشنبه در الشرق الاوسط نوشت که غیبت سوریه در اتحادیه عرب یک “اشتباه استراتژیک” بود. او استدلال کرد که ادغام مجدد آن در منطقه برای کاهش نفوذ خارجی در این کشور – از جمله ایران، روسیه، ترکیه و ایالات متحده، ضروری است.

هر چهار کشور در جنگ سوریه مداخله کردند و از دولت یا گروه های مخالف مختلف حمایت کردند.

حتی در خلیج فارس، جایی که تعامل مجدد با سوریه به خوبی در حال انجام است، بسیاری از عادی سازی روابط ناخوشایند هستند.

در تیتر یک مقاله نظری در روزنامه کویتی القبس نوشته حامد الحمود، مقاله نویس، آمده است: «امیدوارم عذاب مردم سوریه را در دیدار با اسد به یاد بیاوریم».

اما تنها دولتی که آشکارا مخالفت خود را با عادی سازی روابط با اسد اعلام کرده است، دولت قطر است.

محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر ماه گذشته گفت: «مردم سوریه هنوز آواره هستند، مردم بی گناه در زندان هستند». تصمیم قطر به‌عنوان یک کشور، به‌صورت فردی، این است که هیچ گامی برنمی‌دارد مگر اینکه پیشرفت سیاسی حاصل شود.»

احمد آل عمران در جده، عربستان سعودی و هواده سعد در بیروت به ارائه گزارش پرداخت.